Het Zweedse coronabeleid, een artikel uit de Volkskrant.
Met dank!
.Terwijl de wereld in lockdown ging, bleef Zweden open. Die zachte aanpak lijkt nu te werken: het aantal besmettingen neemt drastisch af. Maar blijft dat zo? Niemand weet het zeker. ‘De situatie is heel precair.’
Boulebar Tanto aan een verre rafelrand van de hippe wijk Södermalm is een kruising tussen een Duitse Biergarten en een Frans dorpsplein, met lange tafels en een meisje in een guide de pétanque-T-shirt dat de regels van het jeu de boules uitlegt. Bij de ingang staat een bord: ‘Houd 1 meter afstand. Was je handen. Blijf zitten als je drinkt of eet. Blijf thuis als je je een beetje ziek voelt.’ Voor elk spel worden de ballen gedesinfecteerd.
Lockdownsceptici
Toch lijkt het virus ver weg, als de Zweedse zomeravond invalt en de gekleurde lampen worden ontstoken. Aan de tafels wordt het gebod van 1 meter afstand vrolijk genegeerd. ‘We zijn niet meer bang’, zegt Daniel Öhrmann (40), vertegenwoordiger.
‘Het is weer genormaliseerd. In april was de sfeer heel gespannen. Nu lijkt het alsof we aan het einde van de pandemie zitten. Ik vind dat ook wel gevaarlijk. We weten niet wat er nog gaat gebeuren’, zegt Henrik Fagerberger (46), designer.
De afgelopen maand had Zweden minder besmettingen dan de meeste andere landen, ondanks een coronabeleid dat soepeler is dan elders. Toen de rest van Europa gedwongen thuis zat, konden de Zweden nog gewoon naar het café om een biertje te drinken. Zweden werd daarom het favoriete land van alle lockdownsceptici in de rest van de wereld. Het sprookje leek voorbij toen eind mei duidelijk werd dat in Zweden veel meer doden waren gevallen dan in andere Scandinavische landen. Korte tijd was Zweden zelfs het land waar de meeste doden per hoofd van de bevolking werden geconstateerd.
Nu, drie maanden later, ziet de wereld er weer heel anders uit. Zweden heeft het virus onder controle, terwijl strenge landen als Frankrijk en Spanje worstelen met nieuwe uitbraken. Moeten we toch weer naar Zweden kijken? Vanaf het begin hebben Zweedse politici benadrukt dat de strijd tegen corona een marathon is, en geen sprint. Draconische maatregelen hebben snel effect, maar kunnen niet lang worden volgehouden.
Is het Zweedse model toch een succes? ‘Ik weet het niet. Het probleem is dat we niet precies weten waarom we het virus beter onder controle hebben’, zegt Sten Linarsson, hoogleraar moleculaire biologie aan het Karolinska Institut en een vroege criticus van het Zweedse coronabeleid. ‘Het is nu zomervakantie, de scholen zijn dicht, er zijn weinig mensen aan het werk. In de zomer leven Zweden veel meer buiten. Dat zijn allemaal factoren die een rol spelen. Het is heel moeilijk te zeggen wat er over een paar weken of een paar maanden gebeurt. De situatie is heel precair.’
In Zweden werden evenementen met meer dan 50 deelnemers verboden, maar basisscholen, restaurants, bars, winkels en sportscholen zijn altijd open gebleven. Niettemin is corona overal aanwezig. Op het perron van de Arlanda Express van het vliegveld naar het centrum van Stockholm wordt omgeroepen dat iedereen afstand moet houden. In de trein is slechts de helft van de zitplaatsen in gebruik. Toch dragen alleen Poolse en Nederlandse zakenreizigers een mondkapje. De Zweden hebben een lichtere omgang met het virus.
Anders Tegnell
We zijn heel gelukkig met Anders Tegnell en met een regering die naar experts luistert in plaats van naar het populisme’, zegt een in scherp zakenpak gestoken jurist op weg naar een afspraak in het centrum van Stockholm. Anders Tegnell is de Jaap van Dissel van Zweden. De 64-jarige chef-epidemioloog van het Folkhalsömyndigheten, het Zweedse RIVM, is een nationale held geworden. Een man uit Stockholm liet zelfs het gezicht van de ascetisch ogende bureaucraat op zijn arm tatoeëren. Modeverkoopster Christina Grape (64): ‘Ik heb geprofiteerd van het beleid van Anders Tegnell. Ik hoop dat hij gelijk heeft.’
Dat hoopt Anders Tegnell zelf natuurlijk ook. Alleen weet hij het evenmin, zegt hij, in een spreekkamer van zijn instituut. ‘Het is zeker te vroeg om te zeggen dat onze strategie succesvol is. We weten niet wat er zal gebeuren in de herfst, al verwachten wij vooral lokale uitbraken die met lokale middelen kunnen worden bestreden. Maar onze strategie laat wel zien dat je ook zonder een lockdown een drastische en snelle reductie van het aantal besmettingsgevallen kunt krijgen, met de zachte methoden die we in Zweden toepassen. Het duurde iets langer, maar we hopen dat de resultaten stabieler zal zijn. zegt Tegnell, ontspannen en informeel gekleed in een poloshirt.
Hoewel Tegnell ontkent dat hij streeft naar groepsimmuniteit, hoopt hij wel op het effect daarvan. Als relatief veel mensen besmet zijn en daardoor immuun zijn geworden, kan het virus minder snel circuleren. Volgens schattingen zou inmiddels 17 procent van de inwoners van de regio-Stockholm antistoffen tegen het coronavirus in zijn bloed hebben, veel minder dan de 60 procent die voor groepsimmuniteit vereist is. Maar volgens sommige wetenschappers kan immuniteit ook worden aangetoond door de analyse van T-cellen – een omstreden methode. In dat geval zou 40 procent van de inwoners van de regio-Stockholm inmiddels immuun zijn, zei een collega van Tegnell op de Zweedse radio.
‘Immuniteit kan de snelle daling van het aantal besmettingsgevallen in Zweden voor een deel verklaren, omdat de daling sneller is in gebieden die veel besmettingen hebben gehad’, zegt Tegnell. ‘Maar immuniteit is veel ingewikkelder dan we in het begin dachten. Sommige wetenschappers zeggen dat T-cellen belangrijk zijn, andere niet. Ik probeer het te begrijpen, maar ik kijk vooral naar de besmettingscijfers en daar ben ik blij mee.’
In één opzicht heeft Zweden het slecht gedaan in de coronacrisis. Het aantal doden is veel hoger dan in Scandinavische landen met een strenger beleid. Volgens berekeningen van de Financial Times was de oversterfte in Zweden 24 procent, tegenover 6 procent in Denemarken en 0 in Noorwegen. Zweden is te vergelijken met Nederland, waar de oversterfte 27 procent bedroeg. ‘In dat opzicht heeft de Zweedse aanpak gefaald. Er zijn veel mensen overleden die niet dood hoefden te gaan. Dat is gewoon een feit’, zegt moleculair bioloog Sten Linarsson.
Volgens Tegnell heeft de hoge sterfte te maken met specifieke factoren. Veel doden zijn gevallen in de ouderentehuizen. De medische zorg in die huizen schoot tekort, nadat ze werden overgeheveld van de ziekenhuizen naar de sociale diensten, en deels werden geprivatiseerd.
Bovendien vindt Tegnell dat Zweden niet alleen met andere Scandinavische landen moet worden vergeleken. ‘Onze cijfers zijn niet slechter dan die van Groot-Brittannië, Nederland of België. In sommige opzichten lijken we op veel op die landen. De regio-Stockholm is heel dicht bevolkt. We hebben veel immigranten, een groep die relatief zwaar getroffen is.’
Tegnell wordt nog altijd gesteund door 60 procent van de Zweedse bevolking. De krachtigste oppositie komt van wetenschappers die het virus energieker willen bestrijden. Zweden breekt met zijn traditie van een staat die goed voor zijn burgers zorgt, vond viroloog Lena Einhorn: ‘Mijn hele concept van het stabiele, verstandige Zweden is overhoopgegooid.’
De breuk met het verleden is inderdaad opvallend, zegt historicus Lars Trägårdh. ‘Tijdens de aids-epidemie van de jaren tachtig nam Zweden juist de meest draconische maatregelen van heel Europa. Contacten van besmette mannen werden opgespoord en in verplichte quarantaine geplaatst. Privacy en individuele rechten speelden geen rol in een autoritaire, paternalistische verzorgingsstaat’, aldus Trägårdh. Sindsdien is Zweden liberaler geworden, zegt hij, meer dan andere Scandinavische landen”
We vertrekken dus met een gerust geweten.... in ons Värmlandse bos zal geen virus rond waaien . De Zweedse sfeer is toch al ontspannen. Niemand zal ooit neurotisch van rij wisselen in de supermarkt.... bij de bus wacht iedereen geduldig.... de dag is lang, in de Zweedse zomer. Ook hier zullen we voorzichtig zijn, heus. Maar wel leven zonder angst.
Voor Duitsland gaan de mondkapjes mee... daarna weer in de tas voor de terugreis.
We hebben er zin in.....
